A VINGANZA DUN CORVO

----------------­

( un conto da avoa das cabras)

LIMIAR

Este conto de Corvo, mo contou a avoa mesturado coa Vida de María Urraca, que seque era curmán de Corvo. Pero a min me pareceu que merecía ser contado aparte. E tamén terei que aclarar, antes de seguir co conto, quen era a avoa das cabras. Non era miña avoa, pero eu bauticeina con ese apoio, porque a muller tiña cabras, e ela lles chamaba fillas as cabras e netos os cabritos. pois aquel a avoa trataba a tódolos animais coma se foran xente. Tamén debo aclarar que a avoa non sabía ler, e polo tanto non debía de estar decatada deses protocolos dos reis, cabaleiros e cortesáns¡ pero neste conto me demostrou que sabía desas delicadezas. Polo que eu sospeitei, cando xa fun maior, que­ alguén lle contara este conto a ela. Sería a súa avoa que aprendera a ler no pazo, cando coidara dos mellizos. No pazo seque había libros a moreas, recordo que me dixo a avoa nunha ocasión. Agora, presentada a avoa amais as súas cabras, aí vai o conto do Corvo.
­

A VINGANZA


Segundo a avoa, Corvo amais María eran curmáns, cousa que eu nunca cheguei a comprender, como unha pega rabuda amais un corvo poden ser curmáns. A avoa non falaba moi ben de Corvo. Certamente non parecía aprecialo con aquel amor que apreciaba a María Urraca. Pois María Urraca parece ser que foi a amiga máis grande que tivo a avoa das cabras. Eu coñecín a Corvo e a María, pero debo dicir que, tanto a un coma o outro, só os vin unha vez. Como xa contei noutra historia a Corvo vino nunha ocasión na fraga dos Castaños Vellos. Corvo se baixou nunha póla dun castaño -case que encima da nosa cabeza- e lle preguntou a avoa por María Urraca; e como lle preguntar a berros, sen dicir bos antes días nin nada, a avoa ameazouno con darlle coa roca de fiar nos fociños, e non lle dixo por onde andaba María, aínda que ela o sabía. Despois a avoa comentou comigo; de que Corvo era un mal criado, un canta mañás, moi fachendoso, que presumía de descender dunha árbore familia de moita altura, e que total aínda non aprendera a dicir bos días, como fai a xente ben criada. Porque a avoa non só falaba das súas cabras coma se foran xente, que tamén falaba así dos paxaros, e dos animais todos. Segundo a avoa me contou, Corvo ía vello, e vivía de recordos e de glorias pasadas, ou inventadas; pero por aquela xa tiña máis de cen invernos, que seque é así como contan os corvos os anos. Me contou a avoa, que as curuxas e os mouchos, contan os anos polas lúas, e daquela presumen de que duran moitos anos. Corvo xa tiña algunhas canas, especialmente as patillas, pero el as pintaba co ­xugo das moras, ou co zume da pel dos castaños, para parecer máis novo. Que total, o único que facía era enganarse a si mesmo _eso. dicía a avoa-. Segundo María Urraca lle contou a avoa, e a avoa mo contou a min, Corvo pertencía a unha familia numerosa de corvos, que vivían todos nos Matos do Sol. Aqueles matos se chamaban así porque era onde se poñía o sol. Cando eu era un rapaciño, sempre tiña gana ir ata os matos aqueles e ver a onde o sol ía de noite, pero nunca tiven a ocasión de ir. Algún día irei.
Pois, nos matos aqueles, onde o sol se agochaba as noites, era onde tódolos corvos vivían. E segundo María Urraca lle contou a avoa, e a avoa mo conto a min, nunha ocasión seique chegou alí unha Agulla -que disque era o rei de tódalas aves-, acompañado dunha chea de aves de rapina, e lles gustou o sitio aquel, e alí se quedaron; pero non sen antes haber fungueirazos; que disque alí se armou unha grea do demo, por aquel territorio, entre corvos e invasores. E os corvos seique non abandonaron os seus dominios, así polas boas. Pero, despois de moita loita, contra un inimigo superior en forzas, os corvos perderon a guerra, e moitos deles foron pasados a unlla e pico e, os que non foron degolados, disque escaparon o estranxeiro. Pero Corvo quedouse por alí: agochado o mar do tempo polas covas dos coellos, ou nos furacos das cañotas vellas, onde as rapinas nunca deron con el. E despoiS dun tempo disque fixo as paces con Agulla. Pero, coma tódolos tratados de paz, aquel tamén fora unha conveniencia; que Corvo sempre gardou aquel rancor de vinganza, por iso se había quedado, e non por facer as paces. E Agulla tamén sabía que aquel tratado de paz non era mais que un descanso do guerreiro. Pero aquela foi unha paz máis duradeira do que Corvo pensou que sería; pero os anos foron pasando sen que a Corvo se lle presentara a ocasión de vingarse. E sucedeu que, nunha ocasión, Corvo caeu enfermo, e case que estira a pata. E estaríalle ben que morrera, dicía a avoa das cabras-, por non saber elixir mellor compañía. O tontiño -así dicía a avoa­ cando me contaba este pasaxe- fixera un trato con Curuxa, que era coidar un do outro se caían enfermos. E enfermou Curuxa primeiro, e Corvo a coidou, dándolle a comer cereais e froita madura, e así logo a puxo de pé. Pero cando Corvo caeu enfermo, Curuxa lle dou en meter pola gorxa abaixo: largados, cobras,ratos e topas, entre outros abichancos, dicíndolle que aquela dieta era moi nutritiva. Corvo meta vomitar toda aquela comida, e Curuxa dálle que tiña que comer mais daqueles bichos. Corvo volveuse tolo, e por un tempo pensaba que as topas lle fixeran furacos nas tripas, e que por alí lle saían cobras e lagartos da barriga. E o pobriño de Corvo xa non tiña mais bichos nas tripas e aínda seguía vomitando, ata que case vomita as tripas tamén. Como dicía a avoa, o pobriño estivo, o que se di, con un pe no queixón. Eu moito me ría cando a avoa me contaba esta parte do conto, porque ela lle poñía moita gracia. Quen me dera sabelo contar así coma o contaba ela. O fin seique foi a súa curmán María Urraca quen salvou a Corvo dunha morte segura, dándolle un terrón de azucre amais unha espiga de maínzo, cousas que María conseguira de Labrador, un can amigo dela. Pero isto penso que merece unha explicación:

Nunha ocasión María viña de visitar a Pedro, un raposo do que María confiaba, pero que resultou ser outro socio larpeiro. María parou a visitar a Labrador, un can amigo, e Labrador lle dou un terrón de azucre para Cuco, o cabalo vello que o seu dono o deixara nos matos a descansar, e que se fixera moi amigo de María. E antes
de marchar, María tamén colleu unha espiga alí nun medeiro para a súa cea Despois, cargada ía para a casa con esas cousas, cando sentiu a Mazarico, o paxaro carpinteiro repenicar nos carballos, e María baixou a falar con el. Foi daquela cando se decatou, polo pico de Mazarico, que Corvo estaba enfermo, e que a Curuxa estaba coidando
del. María empezou a regañar contra o mundo enteiro, cando Mazarico lle dixo que Corvo estaba enfermo, e que Curuxa o estaba coidando.
-¡Curuxa coidando a Corvo! ¡Ai está en boas mans!
Mazarico a amoestou a María dicíndolle que mellor era correr queixarse Daquela María, dándose conta que lle dera renda solta o seu xenio, pediulle desculpas a Mazarico e saíu voando a ver a Corvo. Pero polo camiño seguiu renegando:
-Todo parece pasar hoxe. E ese curmán meu nin sequera se molesta de mandarme un recado de que está enfermo. ¡Qué familia a miña! ¿Como é posible que Corvo, tan listo coma el pensa que é, se mestura con esa cría, coma é Curuxa? iEn boas mans se máteo! ¡Si, en boas mans!

María, o subir a tanta altura, cargada coa espiga e co terrón de azucre, ía botando case que os bofes pola boca, e se queixaba:
-Eu xa non che estou para estes trotes ¿Como se lle ocorre a meu curmán vivir en semellantes alturas?

Xa dende lonxe, María olfacteou un olor pestilente que viña da casa de Corvo. E en chegando a casa, o cheirume era nauseabundo, afagador. María deixou a espiga de millo e o terrón de azucre afora, e entrou na casa, na que non se podía nin alentar. A cova de. A casa estaba chea de bichos mortos, a medio podrecer: ratos, topas, lagartos cobras, e canto bicho se podo pensar.
-¡Pobre curmán! -exclamou María-. Morreu e podreceu aquí cousiño, sen neguen que lle dera unha man, e os bichos o comeron e estouparon coa chea.

María chamou a Corvo, aínda cando case estaba segura de que fora devorado por todos aqueles bichos. O abrir a boca, e antes que soubese o que eran, un enxame de moscas lla tapou. Cuspindo moscas, puido pronunciar o nome de Corvo, pero case
dunha maneira intelixible, daquela escoitou a voz moribunda de Corvo, que a chamaba dende a cama:
-¿Es ti, Marea?
-Si, son eu -gritou María- sorprendida de que Corvo estivese vivo entre aquela inmundicia.
-¡Gracias a Deus que viñeches! -exclamou Corvo- que, coa alegría de sentir a María, recuperou as forzas para falar.

Sen perdida de tempo, María correu afora, partiu unhas ramallas duns arbustos, e de contado improvisou unha xesta, coa que varreu aquela repugnante miseria, tirando todo polos penedos abaixo. Coa mesma escoba lles zurrou as moscas, que tamén marcharon coa súa putrefacta comida. Despois María recorreu, a toda presa, as ladeiras que circundaban a vivenda e colleu floriñas das queiroas, que teñen un perfume moi bo, econ elas estrou toda a casa. Coa casa limpa e perfumada,­ acercouse a cama de Corvo, que o atopou nun estado que daba noxo. María notou que os pes se lle apegaban o chan, e logo se decatou que, aquel no era outra cousa que as vomitadas de Corvo. Daquela volveu afora a apañou fieitos es estrou a habitación con eles, e despois lle preguntou a Corvo:
-¿Pero que che pasou, alma do ceo? Que facían aquí ósos bichos mortos? ¿Viñan a comerte vivo e ti os mataches? ¿Como tiveches forzas para mata los a todos?
-¡Cala, curmán, cala! ¡Qué parvo que son! Fixen un trato con Curuxa, para coidarnos mutuamente, se caiamos enfermos. Estivo Curuxa enferma primeiro e eu a coideina ben. Non lle faltaron froitas frescas e verduras ternas. Así pronto se recuperou e aínda saíu máis relucente da súa enfermidade que do que estaba antes. Pero cando eu caín na cama ¿qué me trouxo esa tola? Ratos, morcegos, topas, lagartos e cóbregas.
-¿Pero ti non lle dixeches que non comías esas cousas?
-Dixen, e lle implorei que me trouxese unha col, una espiga, un figo ou unha froita calquera. ¡Pero nada! Curuxa dicía que eses bichos eran máis nutritivos, e non me fixo caso ningún. ¡Ai curmán, canto padecín! Eu xa no tiña forzas para defenderme e Curuxa meta empuxarme bichos pola gorxa abaixo, cando aínda estaban vivos. As cobras revolvían dun lado para outro nas tripas; e as topas escaravellaban facendo furacos na barriga para escapar. E eu meta vomitar para desfacerme de todos eses
abichancos. Vomitei as tripas, o fígado e os pulmóns, pero aínda sinto bichos dentro de mín. Mírame a barrica, xa verás como estou todo furado das tapias...
-¡Pobre curmán, está delirando!

Volveu María correndo afora e cargou coa espiga amais o azucre que deixara
Alí, e lle dou todo o seu delirante curmán.
-Toma, Corvo, unha espiga. Cómea, xa verás como te recuperas.
-¡Unha espiga! -Gritou Corvo, coma se o só o nome do maínzo o revivira.

Corvo devorou a espiga nun santiamén, sen parar de murmurar alabanzas daquela espiga. Despois María doulle o terrón de azucre, que Labrador lle dera para Cuco.­
-Aquí tes un terrón de azucre -lle dixo María-. Este vaite a fortalecerche os músculos, xa verás.
-¡Azucre, dis! ¿Esa comida que fai resucitar ós mortos?

Corvo comeu o azucre con tal pracer, que María o quedou mirando, e lle dou a risa.
-¡Pareces un neno larpeiro! -díxolle.
-Gracias, curmán, por todo isto –agradeceulle Corvo con unha grande satisfacción, e preguntoulle: ¿Quén che dou ese azucre?
-Deumo Labrador para seu amigo Cuco. Pero ti o precisabas máis que el –aclaroulle María.
-Dálles as gracias os dous, curmán. Dilles que ese azucre salvoume a vida.
-¿Cómo non me mandaches un recado, dicíndome que estabas enfermo? –preguntoulle María, un pouco anoxada.
-Mandeicho, curmán, mandeicho. Pero xa ves como andan os mundos. A ninguén lle preocupa a vida dos demais. Todo o mundo parece andar apurado...
-Tes razón, curmán. Este mundo non ten amaño. Todo se volve correr, non sei para qué.
-Canto me leva pesado non haber marchado coa miña familia para ese sitio que eles foron. O outro día pasou por aquí o Cuco e díxome...
-Curmán -interrompeu María- xa me contaches esa historia mil veces. Cerra o pico e aforrarte as enerxías que che dou ese azucre para recuperarte, e non para contarme historias dese Coco larchán, canta mañáns . Agora eu voume, pero mañá volverei e traereiche froita, que eu sei onde aínda queda algunha. E tamén verei a Curuxa, e lle direi que non poña o pe nunca máis nesta casa.
-Xa non ven, curmán. Enfadouse comigo, por desprezarlle a súa comida, dicíndome que eu non sabía comer.
-Pois vale máis solo que mal acompañado. Ti amais eu non sabemos buscar socios. O meu socio, Pedro Raposo, cómeme as uvas, e o teu socio case te mata en vez de curarte. ¿Cándo vamos aprender, curmán?
-Nunca, curmán, nunca -dixo Corvo con algo de pesimismo.
O sol ía caendo, cando Corvo e María terminaron de conversar. Se despediron, asegurándolle María que volvería o día seguinte con algunha froita. Corvo, con aquela merenda, que tanto se lle achegara o corpo, e despois da conversa con María, sentiuse coma novo.

-O PESADELO-


Antes de enfermarse, Corvo tivera unha conversación, casual, con Mazarico. Mazarico seique non perdía ocasión de metelo pico na vida dos demais, e naquela ocasión, falando con Corvo, lle foi quitando as plumas os seus curmáns, os saturniños.
-Avergóñome de tales parentes, Corvo. Che digo que son uns charlatáns que nin cantar saben. Mira se serán burros que todos visten de negro coma o demo. ¡Nin que non houbera outros colores no mundo!

A este punto, Corvo lle recordou a Mazarico que tamén os corvos vestían de negro, e que non por elo eran uns burriños, nin uns demos. Mazarico, dándose de conta que metera as de andar, mirou a Corvo con sorpresa, e lle dixo, así con toda a
naturalidade do mundo:
-Pois tes razón, que es negro, e eu non me dera conta ata agora. Será que a ti che queda ben esa cor.

Pois, volvendo o conte, seique foi durante aquela enfermidade, acordándose da
conversa con Mazarico, que Corvo viu, ó desvariar coa febre, que Agulla era levada nun queixón, por unha bandada de saturniños, todos vestido de negro, e que todos dicían a coro: ¡Matouno Corvo, matouno Corvo! Corvo sentiu tristeza cando espertou da súa desviación, e comprendeu que todo fora un sono. Non era para menos, se despois de vivir tantos anos, sen amizades e sen amores, o que se di sen can que lle ladrara, morrera sen poder vingarse de Aguila. Pois Corvo deixara pasar a vida, obcecado con aquela idea de vinganza. Anque, nalgunhas ocasións sentira pesar por non marcha o estranxeiro cos seus parentes que sobreviviran a matanza. Corvo tiña noticias deses parentes tódolos anos, que llas traía o Cuco, cando retornaba das súas vacacións, do pais aquel onde vivían os parentes de Corvo. Segundo Cuco lle contaba a Corvo, os seus parentes vivían nun castelo a beira dun río moi grande, e eran atendidos por seres humanos, coma se foran moireis. A razón, daquel trato tan atento, segundo Cuco lle contaba a corvo, se debía a unha lenda. Pois parece ser que unha bruxa lle botara unha meiga o reinado aquel, e por aquel meigallo seique o reinado acabaría cando non quedaran máis corvos no país. Pois, cando chegaron alí os parentes de Corvo, os últimos corvos daquel sitio acababan de morrer, víctimas da peste negra, e foron os parentes de Corvo os que salvaron o reinado. Por iso seique os recibiron cos brazos abertos, naquel país. Que máis vale chegar a tempo que andar correndo, como dicía a avoa. A Corvo se lle facía o pico auga cando Cuco lle contaba­ aquelas historias dos seus parentes.

O caso foi que, cando Corvo recuperou o xuízo, amais a saúde, comprendeu que era tan enxeñoso o que vira en sonos, que se podía ­mui ben levar a práctica na vida real. Corvo sempre había pensado na forza, para vingarse de Aguila, e o plan estaba na maña e non na forza. E foille a Corvo mester aquela fraqueza física, producida pola enfermidade, para poder pensar dereito coa súa pobre cachola.
Un día que María lle levou unhas castañas do leite, Corvo lle expuxo o plan, pero sen dicirlle como sería levado a cabo; que Corvo aínda tiña medo que María se fora do pico, e botara todo a o seu plan por terra.
-Unha cousa é certa, curmán -lle dixo María- que desta non morres, que non hai mellor sinales de saúde que ter ganas de guerrear.

A continuación seique María lle quixo quitar da cabeza a Corvo a idea da vinganza, como xa o fixera noutras ocasións. E lle dixo que, aquel rancor que gardaba, xa o había matado a el moitas veces: pois aquela vida que vivira, escapado, agochado,­
vivindo con temor, mais que vida fora sido unha agonía. Canto millar non lle fora -díxolle María- haber marchado cos outros parentes o estranxeiro, e xuntarse con unha compañeira e ter fillos e levar unha vida normal.
-Razón tes niso, María -seique lle dixo Corvo- que non coñezo o amor dunha compañeira, e sen esa dicha vou a morrer, que agora xa é tarde para mirar por ela. Que, coma ti ben me tes dito, agora xa me pasou o sol pola porta. E toda esa felicidade perdín antes de coñecela, namais por abrigar a esperanza de vingar tódalas penurias que nos fixo padecer Aguila, tanto a min coma a miña prole. Por iso que, se morro sen vingarme, todo haberá sido en vano: a miña vida convertida nun desperdicio. Pero se chego a vingar, esa vinganza será máis doce que tódalas alegrías que perdín de vivir.
-Un momento de pracer por unha vida enteira -seique lle dixo María.
-¿E logo non din que é así o amor, María?


A AXUDA

Corvo seique lle pediu axuda a María para levar a bo fin o seu proxecto. María, que a súa idade poucas ganas lle quedaban de festas, para canto máis de guerras, disque lle dixo a Corvo:
-Convídame a outras merendas, que aquí esas pouca barriga me enchen.

Daquela Corvo seique lle recordou que ela tamén xurara, nunha ocasión, de vingarse de Aguila.
-¿Logo xa non te acordas, María, cando Aguila che atacou a túa casa, e por iso perdiches un fillo? -seique lle dixo corvo.

Polo visto María quedou un intre cavilando, e recordando aqueles tempos bonitos, na súa casiña vendo medrar os seus fillos. María quedara viúva moi noviña, segundo lle contou ela á Avoa das Cabras, e a avoa mo contou a min. Contábame a avoa, que un humano fixera prisioneiro o marido de María, e o encerrara nunha cárcere de ferro, onde o pobre pasara mil e unha calamidades, ata que María, despois de moito pedirllo o seu compañeiro, doulle uns gugomelos dos máis velenosos, para así quitalo da súa miseria. María, mentres tanto, traballara de sol a sol para criar ós seus fillos. E cando xa os fillos ía grandiños, un día Aguila quíxollos levar, pero os crios se tiraron da casa embaixo e escaparon. Pero un deles caera, con tal mala sorte, enriba dunha pedra e magoouse moito, que por máis que María o coidou, o pobriño morreu uns días despois da caída. Foran días bonitos por un lado, e tamén tristes polo outro. Pero, mirando agora para atrás, os días aqueles parecían todos moi felices. Por iso a María lle quixeron vir as bágoas os ollos, pero ela lles dou para atrás e nonas deixou ir. Despois deses pensamentos, lle mentiu a Corvo dicindo que ela deses días xa non se acordaba. Sen embargo sentira unha chisca de rancor, o acordarlle aquel feito de Aguila, decidiu axudarlle a Corvo no que puidera. Foi daquela cando Corvo lle expuxo o seu plan, que se trataba dunha reunión de tódalas aves, que se faría, desde alí a tres días, nun sitio que lle chamaba O Prado dos Salgueiros Choróns. María non tiña máis que facer que correr a noticia, dicindo por aí que era cousa de moito interese para todos, e que todos debían de concorrer.

Eu debo de aclarar aquí que, cando a avoa me contou esta historia, non coñecía o tal Prado dos Salgueiros Choróns, e pensei que ese sitio no existía, que era un invento da avoa. Pero despois que souben onde era ese sitio, fun alí para ver como era. Estaba, o prado aquel, todo rodeado de castaños por un lado, e unha silveira moi alta polo outro, que, aínda que lle chamaban silveira, era máis ben composta de espiños que de
silvas. Os castaños eran moi vellos, coa barriga aberta, deses que a xente lles chamaban cañotas. Despois eu lles mostrei aquel sitio a outros rapaces algunhas veces xogabamos alí o agachar. Nos agochabamos dentro das cañotas. Outras veces, no verán sería, nos bañabamos nun regacho que pasaba por alí, que foi onde eu, amais outros rapaces, aprendemos a nadar. Pasei por alí despois de moito tempo, cando xa fun home, e non atopei co sitio, porque todo estaba cuberto de silvas e outra maleza. Moita pena me dou ver aquelo tan deixado. O único que cortaran foran as cañotas.

Pois, segundo María lle contou a avoa, e ela mo contou a min, foi alí, naquela silveira, onde Corvo lle arrincou os ollos a Aguila, que disque é así como se vingan os corvos. Cando Corvo lle dixo a María que correra a noticia daquela xuntanza, seique lle dixo María:
-Eu, curmán, para correr esa noticia, non teño máis que facer que falar con Merlo e con Mazarico, que despois eles se encargan do resto; que eses dous a onde non cheguen mandan recado.

Antes de marcha, María disque lle preguntou a Corvo, que motivos lles ía a poñer, a quen queira que ela avisara, para que foran a reunión. Corvo lle dixo que dixera que a reunión era para tratar asuntos de Aguila, algo que lles interesaba a
todos. María marchou, e de paso que ía para a casa, xa foi a ver os seus amigos, Merlo e Mazarico, que, como ela dicía: con ósos amigos xa ninguén precisa inimigos. Por iso ía María falando sola:

-¡Ai no, de amigos estouche ben! Parentes xa non se poden escoller, pero ¿onde escollín eu eses amigos que teño? Mazarico non ten máis que pico, e se rte de todo o mundo. Anque debo confesar que aínda sabe contar algún chiste. Pombo e un pesado, máis parvo que a nai que o pariu. E Pedro Raposo, que confiei nel, case me acaba coas uvas. Ata socios non sei escollera. Ben, teño a Labrador, que é un bo can; e a Cuco Cabalo, que tamén é de bo corazón, o pobriño.

Falando así ía María, cando se lle veu a memoria aquel humano, que lle salvara a vida nunha ocasión, e que despois vivira con el moito tempo, ata que o pobriño marchara para a guerra. Aquel pequeno humano lle ensinara a María a lingua dos humanos, que ela a falaba mellor que unha cotorra; e fora aquel o que lle regalara a
Viña, antes de marchar para a guerra. María estivera tan namorada daquel humano, que so a diferencia física lles había privado de casar e ter fillos. Con aqueles recordos María botou un suspiro, a medida que dicía: “¿Por onde andarás, meu amor?” Escapóuselle a María aquelo, así en voz alta e, dándose conta diso, sentiu vergoña, e daquela, mirando a un lado e a outro, coma para asegurarse de que ninguén lle escoitara aquel dito, sacudiu a cabeza e exclamou, a medida que lle escapaba un sorriso: “¡Mira que a miña idade falar así!
Pasando por xunta unha casa de labranza, que estaba o pé dos matos, atopouse María con Peizoque, que aínda seguía á busca dun burato ben feito para pasar o inverno. Aproveitou María para a convidalo a reunión, facéndolle crer que xa todo o mundo estaba coñecedor, e que se trataba algo de Aguila. Pero o tontiño de Peizoque lle dixo que esas cousas a el non lle enchían barriga, nin lle arredaban o frío.
-Aguila a mín tenme sen coidado, que eu son de pouca monta para ese almatroste. A min o que me preocupa, María, e dar con un burato ben redondiño, onde pasar o inverno. Un burato que no inverno non poida pasar Denociña, e que no verán non poida entrar Cuco.
-Denociña, si, Peizoquiño. Pero Cuco non lle fai mal a ninguén. A non ser coas súas cantigas monótonas e aburridas, que sempre son as mesmas, sen cambiar de ton en todo o día. Menos mal que so ven por aquí unha vez o ano, senón non había quen o aguantara.
-A min, que cante o que chore, tampouco me importa, pero o moi larchán pon os ovos na miña casa e logo eu teño que criar os seus fillos.
-Pero, Peizoquiño da miña alma ¿logo ti non ves que os ovos de Cuco son mais grandes que os dun Peizoque?
-Serán mais grandes, pero teñen a mesma forma, e nós os Peizoques non termos malicia, e nos engana.
-¿E cando nace un Cuco, en vez dun peizoque, no vedes que é moito máis grande que un peizoquiño?
-Vemos, María, vemos. Que tan parvos non somos, nós os peizoques.
-Pois non lle deades de comer. Deixádeo que morra de fama.
-¡Ai, María, qué causas dis! ¿Cómo vas a deixar morrer de fame a un crio? ¡Pobriño! Ademais é tan grande e tan forte que da gusto crialo, aínda que non sexa fillo dun -terminou dicindo Peizoque con un suspiro.

Despois daquela conversa, María lle preguntou a Peizoque se vira por alí a Merlo, e Peizoque lle dixo que Merlo andaba por alí nas hortas, que o sentira cantar.
-Anda compoñendo unha cantiga que disque vai a estar de moda para a primavera que ven. Xa me ten cansado de tanto sentirlla cantaruxar –terminou dicindo Peizoque.

María deixou a Peizoque cos seus problemas e marchou en busca de Merlo. María ía falando sola:
-Ese Peizoque é parvo de remate-. Pero como a María non lle gustaba falar mal de ninguén, exclamou o tempo: -¡Ai meu Deus, que mala me estou vol vendo!

María foi a horta onde lle dixera Peizoque que estaría Merlo. A horta estaba patas arriba, que se non fora porque ela logo notou as pisadas de Merlo, houbera pensado que alí fozaran media ducia de porcos, tal era o desvaraxuste que alí quedara.
-¡Ai, meu Deus! ¿E ese Merlo que fixo nesa horta?

María sentiu unha cantareira e, mirando para riba, xa viu a Merlo no tellado que, con unha pata chea de lama, estaba escribindo unha cantiga nunha tella. María voou ata alí. Merlo estaba tan entretido que non a sentiu chegar.
-¿Compoñendo máis das túas cancións, Merlo? –gritoulle María, a maneira de saúdo.
-¡Ai, que medo me deches! -berrou Merlo.

A Merlo non lle gustou nada que María lle cortara a súa inspiración, que María ben o notou na cara que puxo. Daquela, antes que Merlo xe puxera a protestar, lle dixo ela: “Pensarías que eu era o dono desa horta, ¿logo? ¡Ai cando te pille! Non quixera eu estar no teu pelexo.
-¿O home desa horta, dis? Ese amais eu ben nos entendemos. El é un tacaño, e non fai máis que enterrar as cousas de comer, pensando que eu non vou a dar con elas. El a enterra e eu desenterrar. Xa veremos quen gaña.
-Hache de gañar el, que un día che vai a tirar un tiro, xa o verás -lle avisou María.
-¿Un tiro, dis? Ese me vai a mirar para o ravo. ¿E ti que fas por estes lados? Este non é o teu territorio.
-Veño de ver a meu curmán Corvo, que hai unha xeira estivo ben maliño. Díxome que dentro de tres días haberá unha reunión no prado dos Salgueiros Choróns. Penso que se trata de algo sobre Aguila. E como pasaba por aquí acordóuseme dicircho. Anque o mellor xa estás informado, que destas cousas eu sempre son a última en decatarme -lle dixo maría, así coma quen.
-¿Non será outra reunión organizada polo teu curmán? Porque se é organizada por el xa non vou, que o teu curmán aínda non sabe organizar unha mexada na porta dunha taberna.
-Aló ti, que a mín no me enche barriga se ti vas ou quedas -lle dixo María, un pouco tocada pola forma que Merlo lle falou do seu curmán Corvo.

Coa mesma, María botou a andar, coma sen darlle importancia a cousa, que ela ben sabía que, para convencer, o mellor era falar pouco. E, efectivamente así foi, pois Merlo lle berrou, cando xa ela ía un pouco lonxe:
-¡Xa nos veremos aló!

E coa mesma, Merlo seguiu compoñendo na canción, poñendo notas na tella coa pata chea de lama, que a usaba a guisa de tinta. Acabado o traballo ensaiou un anaquiño, para ver como soaba o oído, aquelo que escribira:

¡Ai cómo me gustan as cereixas...

¡E as uvas! ¡E os figos!

Póñenme o pico rubio...

rubio... rubio... rubio.

Uvas, cereixas e figos, ­

figos, cereixas e uvas;

as froitas todas

para o meu papo son boas.

Patacas e repolos,

nabos e cebolas,

que as coma a xente todas.



-¡Bah, que canción de merda! -exclamou Merlo-. Sempre que estou inspirado ven algunha María a falarme de reunións de corvos e aguilas, e xa me estragan o día.

Dicindo aquelo, Merlo borrou a canción coa pata, e marchou a darlle a lata a Peizoque.

Mentres tanto María xa ía camiño da fraga de carballos, onde Mazarico lle estaba facendo unha casa o curmán Saturnino. María non atopou a Mazarico traballando, e daquela seguiu camiño pola beira do río, coa intención de ir a ver a Pombo. Pombo tiña a súa vivenda nun castaño grande, a carón da casa do amo de Labrador. Pombo era un larchán que no facía máis en todo o día que cantar operetas. A casa ­del, mais que casa parecía un cortello dos cochos. Aquela casa xa fora feita polos seus avós, e desde aquela Pombo nunca un remendo lle borrara; e alí estaba todo caendo. Pois indo María pola beira do río, pensando en Pombo, viu a Mazarico na beira do río afiando o pico nunha pedra.
-¿E ti que fas por aquí, Mazarico? -preguntoulle María, coma sorprendida de velo alí afiando o pico.
-Viñen afiar o pico, María, que ese carballo que elixiu meu curmán Saturniño para facer a casa, está máis duro que unha pedra, que xa teño o pico que parece unha marra.
-Pois eu teño entendido que afiar e barallar o tempo e gastar -díxolle María, empregando un dos seus refráns, xa que ela tiña un para cada ocasión.
-¿E logo a onde te dirixes? -preguntoulle Mazarico.
-A ningures, que veño de ver a meu curmán Corvo.
-¿Xa sanou, daquela?
-Si, xa sanou. Digo eu, porque xa ten gana de festas.
-¿Qué festas?
-Contoume que dentro de tres días vai a facer algo no prado dos Salgueiros Choróns. Unha reunión para tratar algo de Aguila. Penso que foi iso o que me dixo. ¿Ti vas a ir?
-¿Unha reunión, dis?
-¿E logo ti tampouco estás informado? Pensei que eu era a última -lle mentiu María que, como ela dicía, unha mentira piadosa non magoa a ninguén.
-Como para festas che estou eu. Maldito sexa o día que aprendín este oficio de carpinteiro. ¡Non teño tempo a nada!
-Pois mira, Mazarico, que todo traballar e non brincar, dis que non deixa os nenos medrar -díxolle María, querendo dicir que, os que más traballan non son os que máis ricos se poñen.
-Ti tes razón, María, que se un fai caso non atopa un día libre nin para poñer a barriga o sol. Así que ei de deixar o traballo, por un día, e ei de ir a esa reunión.

María seguiu camiño, coa intención de ir a ver a Pombo, e de paso tamén lle pagaría unha visita a Labrador, o can amigo. E ía dicindo María:
-Se non fora porque ó mellor atopo a Labrador na casa, xa non ía a ver a Pombo, que agora que atopei con Mazarico, e lle falei da reunión, xa non fai falta dicirllo a ninguén máis.

Por unha vez na vida, María atopou a Pombo moi atarefado, facendo chapuzas pola casa. Pero con tan pouca arte, que aínda mellor lle fora estarse quedo; pois tal revolto fixera, que caro lle custou a María atopar un sitio onde poñer os pes.
-¿E ti qué é o que estás facendo, Pombo? -lle preguntou María, o ver aquel desastre.
-Estou poñendo esta casa da miña man, María, que a min gústame ver cada cousa no seu sitio -dixo Pombo, tan convencido coma se fora o mellor decorador do mundo. Pero a María se lle escapou unha risiña, a medida que pensaba: “Se isto é poñer cada cousa no seu sitio, veña Deus e o vexa.”
-¿E ti que milagre por aquí? -preguntou Pombo.
-Veño a dicirche, por se non o sabes, que dentro de tres días vai a haber unha reunión no prado dos Salgueiros Choróns.
-¿Logo de qué se trata esa reunión?
-Meu curmán Corvo díxome que van a tratar algo de Aguila.
-¿Pero teu curmán non estaba enfermo?
-Estaba pero xa sanou.
-¿E aínda ben non sana xa ten gana de guerra? Porque se a reunión a fai teu curmán, non pode ser doutra cousa, que el non pensa máis que en guerras.

Nese mesmo intre, o estar así falando sen mirar o que facía, Pombo tropezou nunha biga que tiña posto de mal xeito no medio do piso, tremando do tellado. A biga caeu e case mata a María, que saíu voando de alí antes que lle caera a casa enteira na cabeza. E deixou alí a Pombo retorcéndose co dor.
-Estalle ben, por no mirar o que fai -comentou María.



A XUNTANZA

Pasados os tres días, a primeiriña en chegar o prado dos Salgueiros Choróns foi María. Pois ela sempre madrugaba máis que as galiñas, segundo me ten contado a avoa. E a avoa tamén me contou que, con referencia a madrugar, maría tiña unha chea de refráns e outros ditos, coma estes que agora me veñen a memoria:
“O que cedo nace, cedo pace. O que cedo se levanta, cedo canta; e o que tarde se levanta, todo o día a trotar anda.

O próximo en chegar a reunión foi Corvo, que tan pronto viu a María lle dixo, con unha risiña coma se estivera moi contento:

-Esta reunión, María, poida que sexa máis interesante do que eu pensaba. Pois decateime que hoxe é o cumpre anos de Aguila, e penso facerlle un bo regalo.
-¿E logo quén cho dixo que era o seu cumpre anos?
-Onte, o anoitecer, pasaron pola miña casa uns patos, e dixéronme que ían para a festa a casa de Aguila, que era o seu cumpre anos.
-¿E a qué van eses a festa de Aguila, e aínda máis un día antes? -preguntou María toda estrañada.
-Van un día antes para ter tempo a desplumalos, María, e guisalos –lle dixo Corvo, rindo coma se acabara de dicir un chiste.
-¿Pero ti que dis, Corvo?
-¿Lago para qué pensas que Aguila os invitou? Porque son para a mesa.
-¿Ti pensas?
-Xa o verás.

Pouco a pouco, foron chegando aves de toda plumaxe que, como María lle dixera a Corvo, con avisar a merlo e a Mazarico, xa non facía falta avisar a ninguén máis: eles se encargarían de correr a noticia. Pombo chegou acompañado dunha grade
manifestación de rulas, gaivotas e galos mariños. Pombo presumía desa parentela, dicindo que eran parentes que se botaran o mar e se fixeran mariñeiros. Pombo viña moi ben vestido, con camisa de coello branco, traxe gris e zapatos marróns, case que tirando a roxos. Viña coxeando apoiado a un bastón, e aquela coxeira, amais o bastón,
parecían darlle un certo aire de gran señor.
Unha nube de saturninos, que facían un ruído coma se tronara, escureceron o ceo. Tal foi así, que as outras aves todas miraron o ceo pensando que ía a chover. Os saturninos se pousaron na silveira que rodeaba o prado e deixárona toda vestida de loito. ­Alí falaban todos a mesma vez, e ningún sabía de qué, porque uns non escoitaban os outros.
Tampouco faltaron a reunión Merlo amais Mazarico, que os dous colleron o día libre, un do seu traballo e o outro de compoñer cancións. E tamén foron a reunión unhas Lagarteiras que, como ben se dou conta Corvo, eran os espías de Aguila, que ían a decatarse do que alí se ía a tramar; porque, ós oídos de Aguila tamén xa chegaran as novas daquela reunión. Aquelo de ver alí os Lagarteiras lle gustou a Corvo, e lle dixo a María o oído:
-Todo vai saíndo de acordo o meu plan.

Pero María aínda non podía ver que plan era o que o tolo do seu curmán se traía entre as unllas. Tamén chegaron o pozo do muíño, uns patos, e alí tamén empezaron unha charla entre eles, falando ronco coma se houberan feito garraras con brochas dos zocos.

Chegou o momento de falar, do que na reunión se ía a tratar, e Corvo, subíndose o toro dun castaño que caera de vello, e que estaba alí tirado, colleu a palabra. Pero aínda ben non abrira o pico, xa lle atallou Pombo que, apuntándolle co bastón, así coma para mostrarlles os seus parentes de que aquel era o demo de quen
el lles falara, dixo berrando:
-Ese é o avogado das silveiras de quen vos falei. E un pendencieiro, un vello rebrandecido e vingativo, que non pensa máis que en guerrear. Como lle fagades caso vos leva a un desastre, xa o veredes.
-¡Fora, fora! -Berraban as gaivotas con unha voz que retumbaba nos oídos. E os galos mariños lles axudaban con asubíos, e as rulas abouxaban: 'Uuuuu, guuuu.'
Despois, tan axiña como os parentes de Pombo calaron, Pombo se adiantou coxeando, apoiado no bastón, e colleu el a palabra.
-Nós, a nosa raza toda, Pombos, Palomas e Rulas, sempre fomos a raza máis perseguida, tanto polas Aves de Rapina coma polos humanos. Iso porque temos a millar carne de tódalas aves, que aínda se di que a nasa carne é millar que a das perdices e faisáns. Nembargantes, somos as aves máis pacíficas, porque a nasa intelixencia nos fai comprender que coa guerra non gañaríamos nada. Pero alí tedes a Corvo, unha raza que ninguén se fixa nela, que teñen unha carne que non a quere nin o raposo e que, polo tanto, podían levar unha vida sen preocupación, e vivir tranquilos.
Pois non señor, non pensan máis que en guerrear. E alí tedes, diante de vos todos, o exemplo que vos digo.

Aplaudiron moito as aves todas o discurso de Pombo. María miraba de esguello o seu curmán, mentres Pombo falaba, para ver que cara poñía, e vendo que se estaba rindo, lle dixo:
-Pois non vexo de que te ris, porque Pombo, que parecía parvo, falou tan ben que xa puxo a todo o mundo do seu lado.
-Déixao que fale, María, déixao que fale -foi a contestación de Corvo.

Quen estaba desesperado por falar era Merla que, subido o mesmo toro do castaño onde estaba Corvo, xa facía un bo anaco de tempo que se levantaba na punta dos pes para que o viran, e tatexaba:
-Quería dicir eu... eu ía a dicir... Quería dicir...

Pero ó pobre de Merla ninguén lle facía caso, porque, vestido de negro, alí o lado de Corvo, parecía un neno deses que non fan máis que chorar. E Corvo, poñéndose diante del, apartouno a un lado con unha pata, así como se fora unha pedra que lle acamada o camiño, e colleu el a palabra. Falou con voz forte e ronca.

Pois, segundo me contou a avoa, Corvo tiña a voz ronca e fonda das borracheiras que se pillaba. Cando chegaban as uvas -que disque era toliño por elas-, xa non lle metía dente a outra cousa. Ía ós viñedos polo medio do día, cando as uvas estaban quentes, e se enchía dela, daquelas máis maduriñas -se tiñan o verme, aínda mellor. Despois, farto de uvas ata arrotar, se deitaba enriba dunha peneda coa
barriga o sol. Daquela as uvas lle fermentaban na barriga, e o alcohol se lle subía a cachola. Daquela Corvo daba en soñar esperto, e a rir coma un tontiño, acordándose de cando era rapaz e brincaba con moitos corvos pequenos coma el, por todos aqueles
bosques e peñascos. Despois, cando o alcohol xa o facía desvariar, acordábase da guerra con Aguila, da morte dos seus pais, e da marcha de tantos parentes o exilio, e era daquela cando xuraba que non morrería sen vingarse de Aguila. E o fin sempre terminara chorando coma un neno.

Pombo ben falou -empezou dicindo Corvo.

Aínda ben non abrira a boca que xa foi interrompido por Merlo que, metendo a cachola por entre as pernas de Corvo, tatexou:
-Eu que... que... Quería dicir eu..

Corvo nin caso lle fixo e seguiu co seu discurso, dicindo que a raza dos pombos é a de millar comer.
-Eu non son carnívoro –dixo- que se fora carnívoro coma Aguila, non comería máis que Pombos e rulas. Por iso vos vou a dicir que esta reunión no é para buscar guerras, que é para buscar a paz. A miña intención é chamar a Aguila aquí, e facer
un trato; facerlle ver iso que Pombo dixo: que a carne de Pombo e a millar. Daquela dirémoslle a Aguila que si se compromete a comer namais que pombos e rulas, eu farei as paces con ela.

Houbo un silencio sepulcral entre todos os pombos e rulas. As outras aves miraban a Corvo coa boca aberta, pero sen alentar. As árbores, coma se tiveran escoitando, nin as fallas movían. Os saturninos na silveira, que non escoitaran nada do discurso de Corvo, porque eles non pararon un minuto de falar todos o mesmo tempo, notando aquel silencio, calaron para informarse de qué dicía o silencio aquel. Aproveitou merlo a ocasión, daquel silencio, e falou:
-Teño eu unha idea... Deixádeme que fale.

Case que non tivo tempo a abrir o pico, cando, Pombos, Rulas e os seus parentes mariñeiros, saíndo do seu estupor, empezaron un argumento entre eles, e todo xiraba en quen tiña a mellor carne, coma se todos desexaran ser comidos por Aguila. Os parentes mariñeiros, miraron ás rulas e pombos con un pouco de desprezo, e coa mesma marcharon. E mazarico, que parecía non prestar atención a reunión, coma se todo aquelo o aburrira, acercouse a María e lle dixo, case que o oído:
-Moito che agradezo, María, que me invitaras a esta reunión.
-¿E logo?
-Porque eu pensaba que coñecía tódolos córranchos destes bosques, e mira ti que non sabía deste sitio. E xa ai un pouco que estou ollado aqueles castaños vellos, que teñen a casca tan gorda, e un pouco podre. Estou seguro que debaixo desa casca
ten que estar cheíño de vermes ben gordiños, e agora mesmo vou a ir alí darme unha farta deles. Se queres che traio uns poucos.
-Non. Vaite de aquí ti amais os teus vermes díxolle María.

Coa mesma Mazarico marcho a encher o papo de vermes. Mentres tanto o argumento seguiu entre Corvo e Pombo. Merlo interrompendo, coma se fora un neno mal criado. E o fin Corvo enfadouse e díxolle:
-¡Fala, fala! Fala dunha vez, anano de merda.

A merlo cortóuselle a fala, por aquel insulto de Corvo diante de aquela multitude, e daquela quedou tatexando sen acordarse do que quería dicir.
-Pois... pois... Pois agora xa non me acordo do que ía a dicir.
-¡Xa non te acordas! E para iso levas todo este tempo interrompendo, negro escagalla hortas de merda.
-¡Anda! ¿Escoitastes iso? Agora o pote chámalle negro o caldeiro. Este que non fai máis que andar polas liras detrás das vacas a escagallar na bosta, para encontrar un grao de millo, chámame a min escagalla hortas de merda.

Non acabara Merlo de dicir hortas, cando xa Corvo lle largara unha patada, con tanta forza que, se o chegara a pillar, lle desfondaba o cu. Pero Merlo pillou un brinco a tempo, e Corvo, coa forza que lle dera o couce, e o non atopar resistencia, coma el esperaba, perdeu o equilibrio e caeu os arrolos polo toro abaixo, e non parou ata o chan. Aquelo fixo moita gracia, e toda a multitude, que ata houbo quen se envorcallou polo chan coa risa. Pero a mellor risa foi a da silveira, que como estaba
cheíña de saturniños, cando todos abriron o pico, parecía que era a silveira a que se ría. Mazarico, o escoitar tanta risa, deixou os seus vermes e achegouse correndo para ver de que era aquela risa. E despois que María lle contara de que ía a risa, dixo Mazarico:
-Eu sempre perdo estas festas.

Cando pararon as risas, Corvo colleu a palabra outra vez e fixo unha preposición. Chamar a Aguila para propoñerlle que namais comera carne de Pombo, xa que era a mellor das carnes todas –iso dito por Pombo mesmo-. E para convencer a Aguila, Corvo propuxo sacrificar a Pombo, asalo vivo para que non perda nada do seu
sabor, e poñerllo a Aguila a mesa.
-Se Aguila está de acordo, e non molesta máis a ninguén de nosoutros, e que coma namais que pombos e rulas, daquela, como xa vos dixen, eu firmarei a paz con ela; e iso será un ben para todos.

Houbo un silencio tan profundo que nin as follas dos castaños Se movían.
-Eu propoño outra cousa -dixo Merlo- que aproveitou aquel silencio para falar, desta vez sen tatexar.
-Cando Aguila coma a Pombo, como para entón vai a estar tan chea que non se vai a poder mover, lle saltamos todos enriba e lle arrincamos as plumas. E xa veremos a onde vai Aguila sen plumas.

Corvo non puido co xenio e lle dou un abrazo a merlo, con tanta forza que case o esmaga, e lle dixo:
-Agora si que falaches, Merliño. Esa si que é unha boa idea, aínda mellor que a miña. Facemos iso que ti dis e xa está.

Todos se puxeron de acordo: facer un sacrificio, un solo sacrificio, unha vez sola, e librarse de Aguila para sempre. Foron a votos, para que o sacrificio fora democrático, e a ponencia foi acatada por unha grande maioría. Daquela se puxeron
á faena de asar vivo a Pombo. O tontiño de Pombo se deixou prender sen presentar resistencia ningunha e, coxeando, camiñaba para o lume coma se xa non precisara o bastón. Parecía coma se sentira orgullo de ser bocado de rei; e miraba os demais, coma con desprezo, coma se os outros non foran dignos de ser comidos por un rei, como era el. A chusma toda seguiu a Pombo ata un montón de leña e follas secas, que o vento amontoara a carón do toro do castaño caído. Mazarico foi o encargado de entear o lume, que o conseguiu refregando un carabullo, con unha velocidade espantosa, contra
unha pingueira de resina moi seca que había alí no toro do pino. Mentres o lume enteaba, toda a multitude dou en bailar e cantar, coma se de pronto todos se volveran salvaxes. Daquela as Lagarteiras, que Aguila mandara a espiar, o veren que ían tirar a
Pombo na lume, xa marcharon a informar a súa reina do que alí estaba a pasar. E María, que non podía dar crédito os seu ollos, miraba toda aquela loucura sen poder moverse. Ela houbera querido axudar a Pombo, pero estaba paralizada, coma se estivera soñando. Sen embargo, cando as Lagarteiras marcharon, e mesmo antes de que todos empuxaran a Pombo no lume, Corvo os detivo a todos.
-¡Alto, alto! -gritou Corvo, poñéndose entre Pombo e o lume.
Daquela María tamén reaccionou, e tamén berrou:
-¡Parade, filliños! ¿Que ides a facer?

A multitude parou de bailar e cantar, e quedaron mirando uns os outros, coma se naquel momento espertaran dun sono. María aproveitou para falar, e lles chamou de todo, usando unha linguaxe tan dura, que noutro momento se houbera avergoñado das cousas feas que lle escaparon pola boca. Todos se sentiron moi avergoñados daquel comportamento e, mirándose uns os outros, coma se foran estraños, deron en desfilar, uns para un lado e outros para o outro. María lle botou unha mirada a Merlo, coma acusándoe de que fora el un dos peores. Merlo daquela marchou sen dicirlle nada a María, pero ía falando solo:
-¿E logo non cho dicía eu, María, que o teu curmán no é quen a organizar unha mexada na porta dunha taberna? ¿E cómo perdo eu o tempo con estas reunións?

Mazarico, que fora o que enteara o lume, quedou un anaquiño mirando a fogata, coma se tivera pena de que aquel lume se estragara. Pero, vendo a María tan enfadada, se largou sen dar fala. Daquela, o quedaren solos, María mirou a Corvo, unha ollada dura coma se non o quixera ver nunca máis diante dela, e díxolle:
-Aí van os teus plans, curmán. Ten razón Merlo, que as túas ocorrencias e inventos, sempre terminan así.
-Ata aquí todo marcha de acordo o meu plan, María -lle dixo Corvo con unha risa que lle chegaba as orellas.
-Pois eu non vexo de que falas –díxolle María.
_¿Viches esas Lagarteiras que marcharon, cando íamos a botar a Pombo no lume? Eses son espías de Agulla, que a este momento xa lle estarán informando de todo o que aquí está pasando; pero aquí non está pasando nada, ese é parte do meu plan. Esta reunión, curmán, no era máis que unha farsa, algo que eu soñei. Agora ti
vaite para a casa coma os demais, que a segunda fase do meu plan é cousa miña. Se todo sae ben, xa me verás máis tarde, con grandes novas. Se non sae ben, xa che digo adeus desde agora.

Marchou María anoxada, con idea de nunca máis falarlle a seu curmán, convencida de que estaba máis tolo que unha cabra.



O TRUCO DE CORVO


Corvo marchou a falar cos saturniños, que aínda seguían alí na silveira.
-¿Qué, amiguiños -lles dixo corvo- aínda estades dispostos a facer iso que vos pedín?
º-Siiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii! _berraron os saturniños todos xuntos, que mismo parecía que falaba a silveira e non eles.
-Daquela vos parece ben que ensaimos o plan unha vez máis?
-¡Siiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii! –outra vez berrou a silverira enteira.

Dende aló arriba, Aguila, e as rapinas todas, miraban, coa longa vista que tiñan, aqueles xogos parvos que Corvo e os saturniños facían aló abaixo no prado. E tanto Aguila coma os cortesáns todos, pensaron que os saturniños eran corvos pequenos,
tal vez parentes de Corvo, e dicían:
-¿Pero de onde saíron tantos rapaces?
-O mellor son sobriños de de Corvo, maxestade –dixo algunha das rapinas.
-Non son Corvos, alteza, que son saturniños -aclararon un dos lagarteiros que habían estado na reunión.
-¿E que fai ese mentecato xogando con saturniños, coma se fora un neno? -preguntou Aguila, e agregou: ¿Non debía estar aquí xa, a informarme de que fora a comerme ese Pombo, que tantas ganas teño de meterlle o dente?
-Como a súa alteza comprenderá, Corvo vai vello, e os vellos dis que se volven rapaces -falou o cabaleiro Buho.
-Se me está acabando a paciencia -dixo Aguila. -Se ese prevello non ben logo, baixarei eu a comerme ese Pombo.
-Aí ven xa -falou Buho-, que estaba asomado a ventá.
-Atenderme ben -falou Aguila ós seus cabaleiros-. Cando chegue vamos a recibilo ben. Nos vamos a mofar del ata que pense que somos amigos, facéndolle ver que tódalas loitas pasadas están esquecidas. Logo deixádemo a mín, que lle arrincarei a lingua amais os ollos, as tripas e o corazón...
-Maxestade, non o mate así tan axiña sen facelo padecer. Deixádemo a min, aínda que namais sexa para quebrarlle as canelas -lle pediu unha rapina a Aguila.
-E a min deixádemo desplumar vivo, maxestade -pediu un lagartiño.

Os pedidos se sucedían, e todos, canta rapina había, lle querían dar un bo trato a Corvo.
-Xa está aquí -berrou o cabaleiro Buho, que estaba na ventá.

Corvo, que pensaba que recordaba a súa casa coma o primeiro día que a deixara, quedou atónito por un bo anaco de tempo, pois atopou todo moi descoñecido. Facía moitos anos que non vira a Aguila de cerca, nin a ningún dos seus guerreiros, porque Corvo sempre había gardado a distancia de toda aquela canalla, como el
lles chamaba. E Corvo atopou todo tan vello e abandonado, que quedou sen fala. A casa, onde viviran todos os seus antepasados, onde el nacera e pasara días felices, estaba tan vella que parecía que se ía a esbarrigar dun momento a outro. Alí había olor a vello, a madeira atufada e a carne podrecida: nunha palabra, aquel sitio ulía a morte. Había osos estrados polo chan, que xa tiñan un moho tan abundante que máis que moho xa parecía pelo. As vomitadas das curuxas e dos buhos tamén estraban o chan, que case non había onde poñer os peso. Polos córranchos as telas de araña ­parecían cortinas sucias, de tan grandes que eran, e de tan cheas de polvo estaban. Corvo non se había dado conta, ata aquel momento, que se el ía vello, tamén Aguila tiña que ir vella. Aguila. Do que non se dou conta Corvo, foi que aqueles cabaleiros de Aguila, buhos,
lagarteiros, e toda aquela compañía de Aguila, xa non eran os mesmos que lle axudaran a Aguila naquela guerra: osos xa morreran todos, e aquela garda palaciana, xa eran os fillos daqueles outros. Nunha segunda ollada, Corvo viu sobre da mesa, osos ciscallados, que aínda estaban frescos e, pola forma que tiñan, logo se dou conta de que eran dos patos, que tan fachendosos lle dixeran a el, o día anterior, que ían para a festa do cumpre anos de Aguila. Como Corvo quedara así, alucinado, mirando aquela
antesala do inferno, como el pensou que era, un buho lle berrou:
-¡Saúde a súa alteza!
-Bos días, alteza -dixo Corvo, con uns modos coma un tontiño.
-¿Esas son formas de saudar a unha reina? -lle preguntou Buho, xa de mal xenio.
-E que eu non sei como se saída a un reina. Nunca saudei a unha ates -dixo Corvo facéndose o humilde.
-Cabaleiro da Orde Nocturna, mostrádella a Corvo como se saúda -dixo Aguila.

O cabaleiro Buho, que parecía saber moito de cerimonias palacianas, acercouse a Corvo e lle ensinou como se saudaba a un rei.
-Bote vostede, señor Corvo, unha pata para atrás e outra para diante. Así, desta maneira como fago eu, dobrando unha mialla a rodela.

Fixo Corvo tal cal o cabaleiro Buho lle mandou. E cando estaba así, case sen equilibro, coa cachola baixa, nunha posición denigrante, o cabaleiro Buho lle puxo unha pata na cachola en lle dou tal empuxón, que Corvo caeu de fociños, e fixo chispas nas pedras co pico. Corvo botou un berro de dolor, ronco coma o dunha galiña choca. Unha metade do pico lle quedou para un lado e a outra para o outro, que mais que pico mesmo parecía unha tixeira. Aquelo lle fixo tanta gracia a Aguila que se emboracallaba coa risa e, o seu compás, todos os cortesáns festexaban a súa risa. Corvo levantouse e trataba, con dificultade, poñer o seu pico onde o tiña antes e, o facelo, mesmo parecía que estaba recortando trapos con el. Aquelo aínda facía rir máis os cortesáns.
-Cabaleiro Buho -falou Aguila cando se encheu de rir- aínda no sabía eu que eras tan bo mestre de cerimonias.

Entón Buho lle fixo saudar a Corvo da forma que el lle o ensinara, pero daquela volta seriamente, sen máis bromas. Despois que Corvo saudou, con aquela reverencia de respecto, lle pregunto Aguila:
-¿Qué vos trae por aquí, señor Corvo, despois de tanto tempo?Algo importante terá que ser, para atrevervos con esta visita, pois non me acordo que haxas vido a visitarme nunca ata agora.
-¿Cómo é que se lle fala a un rei? -pregunto Corvo, antes de meter a pata outra vez.
-Diríxase a súa alteza con palabras como 'maxestade e vosa alteza' -lle dixo o cabaleiro da orde Nocturna.
-Alteza -falou Corvo con voz respectuosa, pero con sorna- eu viña a informar a súa maxestade sobre o tratado nunha reunión que tivemos toda las aves prevellas, alá abaixo no prado dos Salgueiros Choróns.
-¿E de qué se tratou nesa reunión, señor Corvo? –preguntou Aguila, así coma quen que non estaba informada.
-Se trataba de facer un tratado de paz...
-¡Un tratado de paz! ¿É que hai por aí algunha guerra da que eu non estea o tanto? -preguntou Aguila con un ton retranqueiro.
-Se trataba de facer un convenio coa súa alteza. Que súa maxestade comera namais que Pombos e Rulas, que son de moi bo comer, e que desprezara a tódalas outra aves prevellas, que total son de mala calidade, de carne dura e pouco nutritiva.
-¿Cómo sabedes vos, señor Corvo, que ese é o mellor bocado?
-Iso foi o que dixo Pombo, alardeando de que a súa raza era a mellor carne, aínda mellor que a das perdices e faisáns. Polo tanto, nos, tódalas aves prevellas, decidimos facer un sacrificio, e asamos vivo a Pombo, para que non se perdera nada do seu sabor; e agora esta alí esperando para que a súa alteza vaia e o pape, e xulgue a súa alteza se é o mellor bocado que calquera doutras aves prevellas.
-¿De verdade fixastes ese sacrificio? -Aclarade iso, señor Corvo -pediu Aguila, coma se ela non estivera xa ben informada.
-Si, iso fixemos, alteza. Pero lle vou a ser sincero: Iso non é máis que unha trampa.
-¡Unha trampa! -exclamou Aguila, mirando os lagarteiros que mandara, e que xa lle informaran da trampa aquela.
-Si, maxestade, unha trampa. As aves prevellas teñen pensado botarse encima da súa alteza, cando xa estea tan farta que non se poida mover e, entre todos, desplumala.
-¡Horror, horror!
-¡Traizón, traizón!
-¡Vinganza, vinganza! ¡Queremos vinganza!

Así deron en gritar tódolos cortesáns, coma quen que non estaban decatados do que Corvo lles acababa de contar.
-¿E eso verdade, señor Corvo? -preguntou Aguila, porque, como xa estaba informada do que Corvo lle contaba, non podía comprender porque Corvo, sendo o seu inimigo de sempre, lle advertía daquela petraña que lle querían armar as aves prevellas.
-Esa é a pura verdade, alteza -asegurou Corvo.
-¿E por qué, sendo meu inimigo, me advertides desa petraña, señor Corvo? ¿Que motivos son eses? ¿Que favores esperades de min, para facer iso? ¡Falade, señor Corvo, falade! -Aguila apuraba a Corvo, porque non comprendía o motivo polo cal lle estaba dicindo aquela verdade, da que xa lle informaran os Lagarteiros.
-Non espero favores ningúns, alteza. O motivo é unha lenda que anda entre a nosa raza.
-¡Unha lenda! ¿Que lenda é esa?
-E crenza, entre a nosa raza, que nun tempo, nun pasado lonxe, a nosa raza era branca, e que unha mentira a fixo negra. E segundo conta esa historia, se ningún corvo contase unha mentira en cen anos, toda a nosa raza, despois de pasar esa proba, volvería a ser branca. Por iso os corvos nunca cantan mentiras. Eu, sen acordarme desa maldición, ía a contar unha mentira, e polo camiño acordeime, e dixen eu: ¿E se a lenda fora certa, e por a miña culpa toda a miña raza fora a ser negra para sempre? Parecerá unha bobada, pero cambiei de idea, e decidín ser un traidor a vista de tódalas aves prevellas, pero non ser un traidor a miña raza.
-Nobre Corvo -falou Aguila- sexa por iso ou polo que sexa, ti moi probablemente me salvaches a vida hoxe, e por ilo teredes a vosa recompensa. Acercádevos, señor Corvo.

Acercouse Corvo a Aguila, mirando de lado, desconfiado coma o cabalo que perdeu un ollo. Aguila o mandou arrodelarse e, poñéndolle a punta dunha ala no ombro, lle dixo:
-Vos ombro Cabaleiro Sincero, que é un dos títulos máis elevados desta corte. Levantádevos, Cabaleiro Sincero.
-¿De verdade que son Cabaleiro -preguntou Corvo o levantarse.
-Si Cabaleiro. Cabaleiro da Orden Sincera, que é o máximo que podo facer por vos- lle asegurou Aguila, e agregou: -E agora vamos a comer ese Pombo, ese bocado de rei, antes que se arrefríe; que xa facía séculos que lle quería meter o dente.
-Pero Maxestade, se é unha trampa -lle advertiu Corvo.
-Era unha trampa, Cabaleiro Corvo, pero xa non é, dende que vos me avisastes.

Os cortesáns, que pensaban divertirse torturando a Corvo, se quedaron coma se lles deran labazadas nos fociños, que envés de sacarlle as tripas, os ollos e a lingua, desplumalo vivo e quebrarlle as canelas, Aguila o facía Cabaleiro da orden máis elevada. A sorpresa xa se lles había convertido en rabia, tanta que polas cacholas dos máis achegados a Aguila xa se lles cruzaba a idea de dar un golpe de estado.
-Maxestade -falou Corvo cando xa ían a partir- sempre abriguei un desexo, que era compartir nunha carreira con quen se considera que é, con xustiza, o rei da velocidade. Nunca tiven esa oportunidade, polas diferencias que sempre nos separaron, e porque un prevello non podela aspirar a tal honor. Pero agora que xa volvemos a ser amigos, e agora que xa son nobre, lle pediría, encarecidamente, que me dera esa oportunidade: unha carreira, a ver quen chega antes o prado dos Salgueiros Choróns.
-Nada me daría máis satisfacción, Cabaleiro Corvo -lle dixo Aguila.
-Pero, para non ofender a súa alteza, e para que o contexto sexa xusto, lle pediría a súa alteza algunha vantaxe. Digamos que me deixara chegar os primeiros pinos, antes de seguirme.
-Así o faremos, Cabaleiro Corvo.

Saíu Corvo a todo voo monte abaixo, e tal era a velocidade que levaba que ninguén diría que tiña máis de cen invernos. Claro que, como me dicía a avoa, costa abaixo tódolos santos axudan.

Aguila, cando Corvo se foi, miro os cortesáns todos, que estaban con cunha rabia que estoupaban, e lles dixo:
-Me avergoño de vos todos. Pensastes que todo isto era verdade, e xa vos sentides feridos. Non podedes ver que a nobreza tamén pode encontrar pracer con unha sátira, tanto coma con unha tortura. Seguídeme nun intre, que eu vou a demostrarlle a ese mentecato que ningunha ave prevella pode competir co rei da velocidade. E despois, cando eu este dándome ese festín, comendo a Pombo asado,
e antes que as aves prevellas me caian encima miña, caeredes vos todos sobre elas e as pasades a todas a pico e unlla, e darémoslles o escarmento máis horroroso que se poidan imaxinar. E como recompensa eu vos deixarei a Corvo, para que vos asañedes con el.

Quedaron tódolos cortesáns confusos, avergoñados, e o mesmo tempo gozosos. Tódolos sentimentos revoltos, porque, despois de tantos anos, os había sorprendido a diplomacia fina de Aguila, e o único que souberon responder foi un sorriso avergoñado, coma tratándose a si mesmos de burriños.

Dito aquelo, Aguila se tirou monte abaixo, a tal velocidade que cortaba o aire coas alas coma se foran coitelos.
-¡Pero que pensa ese mentecato de Corvo! ¿Que pode competir co rei da velocidade? -ía Aguila dicindo.

Pola súa parte Corvo tamén ía pensando:
-Nunca tanto me divertín, coma con todo ese teatro que lles armei a esa bandada de asasinos. E que hai días que todo sae mellor do que un pensa.

Pero cando Corvo mirou para atrás, e viu a Aguila achegándose a tal velocidade, lle entrou medo, que máis que medo era unha dúbida, por haber falado moi axiña, e daquela pensou:
-Boeno, a ver se falei moi axiña e agora os saturninos marcharon. Daquela si
que son Corvo morto.

Cando Corvo chegou a chanceira do prado, xa Aguila lle ía, o que se di pisándolle os nocellos; pero, naquel momento, Aguila viu unha mancha negra que se levantaba do prado e lle tapaba a luz coma se de súpeto o día se botara noite. Era unha enorme bandada de saturniños, cos que Corvo había ensaio aquel detalle, e que Aguila, e tódolos cortesáns, pensaran que estaba brincado con eles, coma quen brinca con rapaces. Os saturninos se elevaron altos, formando unha bola, case que como se foran un solo corpo, e daquela foi cando Aguila viu que ía voando baixiña, e que diante dela aparecía a silveira de espiños e silvas. Quixo Aguila frear, pero o único que conseguiu foi escorrer na súa velocidade, e as alas lle asubiaban, e parecía que se lle ían a quebrar coa forza do vento, que ela mesma creara. Por moito que quixo frear non puído parar, e foi a pegar dereitiño con todo o corpo na silveira. O choque foi tan forte que, aínda así como ía coas alas abertas, foi dar o medio da silveira. Alí parou, coas espiñas espetadas no reverso das alas, toda enzafallada nunha crueldade de espiñas. Alí, queixándose de dolor estaba, cando, do outro lado da silveira, viu chegar a Corvo.
Sentindo un pouco de alivio, coa esperanza de que Corvo lle viña a axudar, lle falou con voz entrecortada polo dolor:
-Cabaleiro Corvo, axudádeme a saír deste inferno, e pedídeme o que queixaredes, que vos será concedido.
-Agora lle pides axuda a Corvo, Aguila sanguinaria. Que por túa culpa aduben anos, e anos, escapado como un bandido; por túa culpa quedei sen casa e sen familia, e andei soliño toda a vida. E agora me pides axuda. Vivín esperando este momento, que pensei que nunca chegaría. Tardei en ver este día, pero nunca pensei que fora tan doce a vinganza. Me sentarei aquí un bo anaco, para gozar mentres ti padeces, e despois me asañarei contigo, coma ti querías facelo comigo.

Aguila, vindo que había caído na peor das trampas, e que os seus momentos estaban contados, se desmaio, tanto polo dolor coma pola desesperación. Mentres tanto, a súa canallada chegou o prado dos Salgueiros e, o non ver alí a ninguén, o corazón lles dou unha volta, porque xa sospeitaron o peor. Despois de moito buscar,
atoparon a Aguila alí no medio da silveira, máis morta que viva, que aínda lle sería mellor estar morta, pois Corvo lle había arrincado os ollos, que esa disque é a vinganza dos corvos. Despois de arrincarlle os ollos Corvo marchou a contarlle a falcatruada a súa curmán, María. E maría, o primeiro que pensou foi que Corvo estaba de broma; pero dándose conta de que aquelo era verdade, botou mans a cachola e berrou:
-¡Ai meu deus, o que fixeches! Agora as rapinas e bufos, amigos de Aguila, non van a parar ata darche caza e torturarte ata que morras coma un can doente.

Naquel intre, cando María estaba pensando onde Corvo se podía agochar, ata que o peor pasara, chegou alí Mazarico, que viña rindo coma se mesmo acabara de escoitar o chiste mellor do mundo.
-Acabo de ver a meu curmán Saturniño, e contoume o de Aguila. Moita gracia me fixo porque meu curmán non sabe contar unha cousa sen mexarse de risa. Pero a cousa non che está para bromas, que os amigos de Aguila xa andan poñendo aviso nas árbores, dicindo que van a matar a tódolos que che dean axuda ou te escondan. Pero eu déboche un favor moi grande e has de vir para a miña casa, que alí non te van a atopar. Eu sei dun carreiro entre as árbores e por alí logo chegaremos sen que nos vexan.

María os acompañou, e quedou sorprendida dunha porta segredo que Mazarico tiña na súa casa. Corvo tivo que andar abaixado pola casa de Mazarico, porque o teito era moi baixo para el.
-Mazarico -lle dixo Mafia- eu non sabia que tiñas esta porta segredo.
-Por iso ninguén vai a sospeitar que Corvo se agacha aquí, que a porta principal é moi pequena para entrar un langrán coma Corvo, e desta outra porta ninguén sabe, que é un segredo.
-Seria un segredo -dixo Mafia- pero entre dous non hai segredo, e nós somos tres.
-Sentádevos, que vos direi porque fixen esa porta segredo díxolles Mazarico.

Sentáronse nos bancos de madeira que Mazarico fixera el mesmo, e que estaban ben feitos, pero que eran moi baixos para Corvo, e Corvo, todo espalancado coas pernas estricadas ocupaba a maioría da sala. Corvo, despois do pracer que sentira de vingarse
de Aguila, comezaba a espertar daquel trauma, e xa lle estaba parecendo que non valera a pena de haber gardado aquel rancor por tanto tempo, que por elo deixara de vivir unha vida normal. E agora, a recompensa sería andar escapado outra vez, debendo favores e poñendo en perigo a quen lle dera axuda. De pronto, con aqueles pensamentos, a alegría de Corvo derrubouse e sentiu coma se todo o corpo lle doera. Daquela lle preguntou a Mazarico:
-Mazarico ¿por qué corres este risco agachándome na túa casa? Qué favor é ase que me debes, que eu non me acordo de facerche ningún favor, nin a ti nin a ninguén.
-Non sei se sabedes que eu estiven casado -dixo Mazarico, sorprendendo a María e a Corvo, pois ningún deles sabía moito da vida de Mazarico. –Pois si que estiven, e tiven seis fillos. E cando eran pequeniños a Denociña entrou na casa, cando eu non estaba, e matou a miña compañeira. Eu non cheguei a tempo para defendela, e a Denociña marchou con ela. Despois eu traballei de sol a sol para criar os fillos, e o mesmo tempo sen aloxarme da casa por moito tempo, para que a Denociña non me matara os fillos tamén. Pero, coas presas non tomei outras precaucións, e de tanto andar polo mimo camiño, un crio humano me seguiu e dou coa miña casa, e alí me pillou coma un tontiño.
-¿E logo ti, que tes o pico tan duro, non lle podías furar a man a ese pequeno humano? -preguntoulle María.
-Poder podía, pero sería peor o remedio que a enfermidade. Despois o humano, coa forza que teñen eses bichos raros, podíame aplanar coma unha formiga. E eu o que quería era salvar os meus fillos, e deixeime pillar. Díxenlles os crios, cando vin que o ser humano metía aquela pata tan grande pola porta: "Filliños, non fagades ruído e quedade quedos, que eu xa atoparei a maneira de escapar." Eles tiñan moito medo, que xa quedaran con ese medo no corpo dende o contratempo coa Denocifía; pero foron valentes e quedaron caladiños. Eu achegueime a porta e deixei que aque crio humano me collera, como para darlle a entender que non habían ninguén máis
naquela casa. El así o pensou, e non molestou os meus fillos. Cando me levaba, collido polas pernas coma se fora unha galiña que vai para a feira, vin a Denociña baixar polo carballo da miña casa, e o corazón case me estoupa, e dixen eu: "Adeus meus filliños."

Pero daquela foi cando apareceu Corvo coma caído do ceo, tan lixeiro coma un lóstrego, e dun carpazo xa matou a Denociña. Dixen eu, daquela: "Un día, como veña a xeito, heille de pagar ese favor a Corvo."
-Agora xa me acordo -dixo Corvo-. Facía tempo que eu andaba detrás de Denociña, porque nunha ocasión atopei eu a Peizoque chorando alí nun valo dunha casa dos humanos, que eu non sei como lles gusta tanto a eses paxaros andar entre a xente. "¿Couque che pasou Peizoquiño, para chorar desa maneira?" -lle preguntei. E foi cando me dixo que Denociña lle matara os fillos todos. Doume tanta pena o Peizoquiño que lle prometín que non pararía ata tomar vingar da morte dos seus filliños.
-¿E cómo escapaches das gadoupas deses humanos, Mazarico? –lle preguntou María.
-Aquelo, cada vez que o recordo dame a risa. O ser humano agachoume debaixo dunha cousa que parecía a campá da igrexa, e eu agardei que viñera a noite, para facer un furaco e escapar. Pero aquela campá non era de pao, que sabe o demo de que estaba feita, que o meterlle o pico fixo aínda máis ruído que unha campá. A xente da casa, que estaba durmida, espertou co medo e, aquí eu non entendín que falaban, pero ben me dei conta que o pai do pequeno humano lle estaba regañando o fillo. O pequeno levantou a campá e deixoume marchar. Eu voei cara a luz da lúa, e peguei coa cachola nunha cousa dura que deixa pasar a luz pero non o corpo, e alí caín de fociños o chan e quedei sen sentido. Cando espertei deime de conta que me botaran auga pola cabeza, e eu estaba nas gadoupas do humano grande, que me falaba na súa lingua, que aínda o demo nona entende. Pero eu ben notei que me preguntaba se estaba ben. Cando viu que estaba ben deixoume marchar.
-Tiveches sorte, que atopaches con boa xente -lle dixo María.
-Boa xente sería, pero eu non me quero ver noutra coma aquela. Por iso fixen esa porta segreda, que eu non tropezo na mesma pedra dúas veces -acabou dicindo Mazarico.

Despois de mazarico contar a súa historia, María foi a ver a Labrador, o can amigo, e volveu con unha carga de pan, que labrador sempre gardaba para ela. Levoulle un bo tempo chegar a casa de Mazarico, porque dou moitas voltas polo bosque, para non ser seguida por outros paxaros. Porque, o levar tanta comida,
calquera podería sospeitar que era para seu curmán Corvo. María golpeou amodiño tres veces, que era o santo e siña que Mazarico lle dera. Mazarico abriu a porta segreda, e lle preguntou:
-¿No te haberán seguido, María?
-Non, Mazarico, que dei moitas voltas -lle asegurou María.
-Pois apúrate, que teu curmán está de mal humor, coa fame que ten.
-¡Por fin chegaches, curmán! Pensei que xa no volverías nunca máis -lle reprochou Corvo.
-¿Qué pensas, que todo el mundo é coma os corvos, que van a un sitio y nunca volven? Aquí tes pan, come.
-Que Deus che dea o ceo, curmán. Se non viñeras agora con ese pan eu xa morría de fame –dixo Covo- e meteulle pico pan, facendo ruídos de satisfacción. E aínda falou coa boca chea a medida que comía: -Debo de recoñecer que tes bos amigos, María.
-¿Queres probar esta comida dos humanos, Mazarico? -preguntoulle María a Mazarico.
-Dáme unha migalla para ver como é, que nunca comín desa merda dos humanos -dixo Mazarico xa probando o pan, e agregou: -Esta comida será boa para os humanos, e para paxaros que no teñen nada que facer. Pero non é nutritiva para carpinteiros, que teñan que repenicar nos carballos. Para nosoutros vermes ben xugosos, que son os que alimentan.
-Non me fales de vermes cando estou comendo, Mazarico, que me fan acordar a dieta que me dou Curuxa -protestou Corvo.

Cando Covo terminou de comer o pan, lles expuxo a María e a Mazarico e seu plan de marchar o estranxeiro, para xunto dos seus parentes, xa que, despois de vingarse de Aguila xa non lle quedaba máis que facer naquel país. Para entón se fixo de noite, e María quedou a durmir na casa de Mazarico, sendo aquela a primeira vez que durmía en casa allea. O día seguinte desaunaron co pan que había sobrado, e despois, María e Mazarico foron ata o río, por mandado de Corvo, para que lle trouxeran xiz. Pois Corvo o teña todo pensado e íase a disfrazar de gaivota, para non ser recoñecido polas rapinas, para así ir de polisón nun barco, pasándose por mariñeiro. Un lío do demo que el se había armado. Unha vez disfrazado, todo pintado de branco, e por aí a media mañá, despediuse da súa curmán e de Mazarico, e marchou sen deixar caer una bagoa. María, que tampouco soltou un suspiro a vista do seu curmán- o quedou mirando dende a porta; pero, o perdelo de vista, botouse a chorar, un choro tan contaxioso que tamén fixo chorar a Mazarico. Porque, segundo me contou a avoa, non hai nada neste mundo máis triste, e contaxioso, que o choro de unha pega rabuda. Entraron na casa, e daquela lle dixo Mazarico a María:
-¿Por qué choramos tanto, María? Despois de todo no é a morte dun corvo.
-Ti o dixeches, Mazarico. Corvo no vai a ese pais dos seus parentes. Corvo vai a morrer.
-¡A morrese! ¿E logo que che fai pensar iso?
-Eu coñezo as costumes dos corvos. Eles son algo bruxos e saben cando o seu
tempo foi chegado. E eles entenden a morte coma unha viaxe que sempre quixeron facer, e marchan a un sitio onde morren tódolos corvos, un sitio que só eles saben. Alí esperan a morte, sen que ninguén os vexa morrer. Xa ves, corvo vai moi vello, e só o desexo de vinganza o mantiña vivo. Agora xa non lle queda máis que facer neste mundo, máis que morrer.
-¿E se sabías iso, María, para que te molestaches a disfrazalo de gaivota? -preguntou Mazarico.
-Ese é parte do ritual dos corvos, Mazarico. Como son negros o seu loito é branco, por iso estou eu tan segura que Corvo vai a morrer.


FIN DA VINGANZA DO CORVO